Professor Hans Jeekel

Muziek is volgens Professor Hans Jeekel van het Erasmus MC in Rotterdam een behandelmethode die werkt, concludeert hij na jarenlang onderzoek. "Ik wil muziek inzetten als nieuwe en innovatieve behandeling in de gezondheidszorg."

Hans Jeekel - Emeritus hoogleraar Chirurgie - richtte een aantal jaar geleden de onderzoeksgroep Muziek als Medicijn op, waarbinnen onderzoek wordt gedaan naar hoe muziek toegepast kan worden in de geneeskunde. De bevindingen zijn tot nu toe positief en sinds kort is er zelfs Level 1: Evidence; het bewijs dat nodig is om daadwerkelijk iets neer te zetten in de maatschappij. “We hebben nu wetenschappelijk aangetoond hoe groot de effecten van muziek zijn in de gezondheidszorg”, licht professor Jeekel toe. Bij een groot onderzoek naar de beste wetenschappelijke publicaties van muziek tijdens operaties - uitgevoerd in de afgelopen jaren - kon een analyse worden verricht bij meer dan 7000 patiënten. Dit betroffen zogenaamde randomized controlled trials, waarbij patiënten voor tijdens en na operatie een koptelefoon op kregen. Via een lootje werd bepaald of de patiënt wel of geen muziek zou horen. Ook tijdens de narcose bleef de muziek aan. Na afloop werd het pijn- en angst-niveau bij beide groepen gemeten. “Muziek bleek bij volwassenen te leiden tot significant minder pijn en angst bij een operatie”, vertelt Jeekel. “Door dit onderzoek kunnen we een richtlijn ontwikkelen zodat bij elke operatie muziek gebruikt gaat worden.”

Invloed op de hartslag, stofwisseling, afweer
Waarom nu precies muziek zoveel effect heeft, is niet simpel te bepalen. “We zien namelijk dat niet alleen wakkere mensen minder pijn en angst bij operaties hebben, maar zien ook effect als muziek alleen tijdens de narcose gegeven wordt”, zegt Jeekel. “Muziek geeft niet alleen een prettige ervaring, maar het doet veel meer met de vele processen in het lichaam. Het gaat de hele hersenen door, heeft invloed op de hartslag en de stofwisseling, de immuunafweer en waarschijnlijk op nog veel meer processen.” Jeekel en zijn team hebben aanwijzingen dat bepaalde muziek beter werkt dan andere, maar dat is nog niet volledig onderzocht. “Heavy metal of andere energieke muziek lijkt minder te werken”, vertelt hij. “Als onderzoekers geloven we dat geschikte muziek aan een bepaald stramien moet voldoen.”

Ritme en harmonie zijn bepalend
Waarschijnlijk is het ritme van belang, denkt de hoogleraar. Het lijkt erop dat een ritme van 60 tot 80 slagen per minuut het beste werkt. “In de baarmoeder hoor je vanaf 16 weken de hartslag van je moeder en het geruis van de placenta. Aan dat ritme ben je gewend. Harmonie en evenwicht in de muziek zijn belangrijk. Maar of het nu Mozart is of een singer-songwriter; dat lijkt niet zoveel uit te maken.” Smaak is daarbij niet altijd bepalend. Dat ontdekte de wetenschappers vooral door te kijken naar onderzoeken bij ratten en muizen. “Het bleek dat muizen met Mozart op de achtergrond gemakkelijker door een doolhof kwamen dan met heavy metal op de achtergrond. Die beesten hebben uiteraard niets met muziek, dus dat gaat niet over smaak. Dat gaat puur om de harmonie van de trillingen.”

Als de muziektherapie definitief gebruikt gaat worden, ontstaat daarmee een behandelmethode zonder bijwerkingen. “Dat is uniek”, vertelt Jeekel stralend. “Muziektherapie bij operaties is innovatief, maar kost vrijwel niets. Bovendien hebben patiënten er geen bijwerkingen van. Het is een duurzame behandelmethode. Daarbij verwacht ik dat het op termijn zeker kostenbesparend zal zijn, maar dat moet nog verder onderzocht worden.”

Op zoek naar de heilige graal
Als het aan hem ligt, gaat hij de komende jaren in ieder geval ‘de heilige graal’ voor Muziek als Medicijn ontwikkelen. Hij heeft inmiddels een samenwerking met het Rotterdams Philharmonisch Orkest en conservatorium Codarts en wil met hen de best werkende muziekstructuur proberen te vinden. “Met de juiste frequenties en trillingen. Daarnaast willen wij onderzoeken wat muziek doet met de hartslag en bloeddruk van ‘gezonde’ mensen. Dit door een publiek te onderzoeken bij een concert van het Rotterdams Philharmonisch. Door voor de pauze bijvoorbeeld een wilde Rus te spelen, denk Stravinsky, en na de pauze een rustig stuk van Mahler te laten horen. Ik geloof dat daar hele interessante bevindingen uit kunnen komen.” 

Jeekel vertelt het vol enthousiasme. De belangrijkste motivatie om deze onderzoeksgroep te starten was dan ook zijn eigen liefde voor muziek. “Ik speel piano en luister veel. Muziek verrijkt mijn leven en ik geloof als wetenschapper dat het ontzettend veel invloed kan hebben op een gezond leven. Daarom geloof ik dat het een belangrijke rol moet krijgen in de maatschappij. Met mijn onderzoek wil ik daar een rol in spelen.”